Oι Δυσκολιές για τον Εθνογράφο και η Αντιμετώπιση τους

Η εθνογραφία αποτελεί έρευνα μιας κοινωνίας ώστε να αποκτήσει μια βαθύτερη ματιά στα δρώμενα της και να τα κατανοήσει. Αναμφίβολα στο θέμα του Διαδυκτύου προκύπτουν κάποιες δυσκολίες στην προσέγγιση του εθνογραφικά , οι οποίες έχουν τη βάση τους σε βαθύτερες αιτίες του φαινομένου αυτού. Μια από αυτές αποτελεί η εγκυρότητα του Διαδυκτύου, γεγονός που φαίνεται και από την παρατήρηση μας σε ατόμα που μιλούν σε ένα chat room, άτομα που δεν ξέρουμε για την εγκυρότητα των στοιχείων που δίνουν. Άλλο πρόβλημα αποτελεί ότι το Διαδίκτυο δεν υπάγεται σε περιορισμούς, δεν έχει όρια, διακρίνεται δηλαδή από μια πολυτοπικότητα. Επιπρόσθετα δεν μπορούμε να μιλάμε για ακριβή οριοθέτηση του χρόνου ,σε ένα φαινόμενο σαν το Ίντερνετ υπάρχει μια απόσταση χρόνου. Ακόμη δεν είναι σαφής η κατηγοριοποίηση του σαν ξεχωριστός πολιτισμός ή σαν πολιτισμικό προϊόν. Οι προκλήσεις λοιπόν πολλές. Αυτό που πρέπει να κάνει ο "διαδυκτιοεθνογράφος" είναι να κινηθεί σε πολλά πεδία, να οριοθετήσει το θέμα και τους στόχους της έρευνας του και βέβαια να είναι ευμετάβλητος στα δεδομένα της εποχής του.

Το ζωγράφισα! "Δυσκολίες και προκλήσεις μιας εθνογραφίας στο Διαδίκτυο"

Δυσκολίες...

Παραδοσιακά, η εθνογραφία μέσω συμμετοχικής παρατήρησης μελετά έναν πολιτισμό (culture) με στόχο την κατανόησή του. Το ίδιο όμως, δεν φαίνεται να ισχύει για την περίπτωση που το αντικείμενο μελέτης της εθνογραφίας γίνεται το διαδίκτυο.
Το διαδίκτυο αποτελεί έναν χώρο μοναδικό και εν μέρει αυτόνομο. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα πεδίο έρευνας, ως πολιτισμός ή κουλτούρας απόρροια ανθρώπινων ενεργειών. Παρόλ’ αυτά, ενώ μοιάζει με τα «παραδοσιακά» πεδία έρευνας της εθνογραφίας διαφέρει κατά πολύ, με συνέπεια να χρειάζεται αναπροσαρμογή η εθνογραφία.
Ένα από τα στοιχεία που δυσκολεύουν την εθνογραφική προσέγγιση είναι η έλλειψη αμεσότητας παρατηρητή και παρατηρούμενου. Για τον εθνογράφο, και λιγότερο για τον παρατηρούμενο, παίζει σπουδαίο ρόλο η οπτική επαφή. Μόνο έτσι μπορεί κανείς να διακρίνει ορισμένα στοιχεία όπως η αποδοχή και οι αντιδράσεις. Το διαδίκτυο είναι κάπως απρόσωπο και χρειάζεται άλλη μέθοδο από τον παρατηρητή.
Η οριοθέτηση του χώρου ερεύνης επίσης αλλάζει. Ουσιαστικά καταργείται η έννοια του πεδίου έρευνας ως γεωγραφικής περιοχής. Ο καθορισμός των ορίων του πεδίου είναι πολύ εύκολο αλλά ταυτόχρονα και πολύ δύσκολο να οριστούν. Στο διαδίκτυο εξάλλου, ο χώρος όπως και ο χρόνος είναι ρευστά.
Άλλο ένα εμπόδιο αποτελεί η εγκυρότητα των πληροφοριών και η πρόσβαση σ’ αυτές ορισμένες φορές.
Αναμφίβολα η εθνογραφία αντιμετωπίζει δυσκολίες και προκλήσεις στο διαδίκτυο, που όμως δεν είναι αδύνατο να επιλυθούν.

Βιβλιογραφία:
http://www.qualitative-research.net/fqs-texte/3-07/07-3-E1-e.htm
http://www.intute.ac.uk/socialsciences/archive/iriss/papers/paper16.htm
http://www.qualitative-research.net/fqs-texte/1-00/1-00wittel-e.pdf

6η εβδομάδα - Εικονική Εθνογραφία

• Ανάλυση, μελέτη και συζήτηση πάνω στο 3ο κεφάλαιο του βιβλίου της Christine Hine Virtual Ethnography, με τίτλο 'The virtual objects of ethnography'.

• Πρώτη συζήτηση για τα θέματα των εργασιών.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΦΟΡΑ
Schniter, E. ‘Anthropology and the Internet’. http://www.uweb.ucsb.edu/%7Eeschniter/manuscripts/AnthropologyandtheInternet.pdf
Gustaaf Houtman, G. & D. Zeitlyn, ’ Information technology and anthropology’ Guest editorial from Anthropology Today, Vol. 12, No. 3, June 1996, pp. 1-3. http://www.therai.org.uk/pubs/at/editorial/zhoutman.html

Εθνογραφία και Διαδίκτυο

Πράγματι είναι ενδιαφέρον να προοσδίορίσουμε τους όρους της έρευνας και μελέτης στο διαδίκτυο με εθνογραφικούς όρους.

Για παράδειγμα ο όρος εθνογραφία φαίνεται να χάνει το περιεχόμενό του,με βάση όσα είχαν οριστεί για αντικείμενο μελέτης, μεθόδους, πεδία κλπ, ακόμη και η χρήση του όρου "εικονική εθνογραφία" δεν είναι αρκετά ακριβής, μιας και παραπέμπει σε "κοινωνίες" που φέρουν συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά.

Στο διαδίκτυο, όπως σωστά επισημαίνεται, τα πεδία έρευνας, τα αντικείμενα μελέτης υπόκεινται σε διαδικασίες που τροποποιούν την έννοια της κοινωνίας και ουσιαστικά δημιουργούν έναν μεταπολιτισμό όπου καταλύονται δομές που υφίστανται στην πραγματική κοινωνία.

Ταξικές, φυλετικές, θρησκευτικές, εξουσιαστικές, πολιτιστικές κατηγοριοποιήσιες πρέπει να επαναξεταστούν καθώς το διαδίκτυο ενσωματώνει νέους χρήστες και τεχνολογίες και μετεξελίσεται διαρκώς.

Ουσιαστικά αποτελεί ένα ρευστό "κοινωνικό" μόρφωμα που δεν έχει ερευνηθεί κατά πόσο επηρεάζεται από τα φέροντα πολιτιστικά στοιχεία των χρηστών ή κατά πόσο οι χρήστες εκδηλώνουν πραγματικά χαρακτηριστικά ή δεν υποδύονται στοιχεία।

Παράλληλα ο ερευνητής έχει παγκόσμιο πεδίο μελέτης όπου οι κοινωνίες χάνονται και υποκαθίστανται από τα στοιχεία των χρηστών (πραγματικά ή μη।

Ακόμη αγνοεί πως ο χρήστης ενσωματώνεται στην παραγματική του κοινωνία, και πως αυτή προβάλλεται μέσα απο τη δικτυακή του παρουσία।

Ο ερευνητής από τη μεριά του παρατηρεί τον πολιτισμό των χρηστών από απόσταση και μέσω του διαδικτύου χωρίς πραγματική επεφή και ενημέρωση του χρήστη αποτελώντας κι αυτός έναν εικονικό συμμέτοχο। Η εικονική διάδραση που αναπτύσσεται δεν μπορεί να ερμηνευθεί με τους υπάρχοντες όρους και πρέπει να καθοριστεί ένα νέο επιστημονικό πλαίσιο για την έρευνα και μελέτη στο διαδίκτυο।

Πιθανά η "cyberography" ή η "διαδικτυογραφία" να μην μπορεί να οριστεί με τα υπάρχοντα επιστημονικά πεδία, παρόλους τους δανεισμούς, και να χρήζει μαις νέας ανθρωπολογικής - κοινωνιολογικής θεώρησης.

Δυσκολίες και προκλήσεις μιας εθνογραφίας του Διαδικτύου:

Η εθνογραφία ως εργαλείο διεξαγωγής έρευνας βασίστηκε στην συμμετοχική παρατήρηση για την εις βάθος κατανόηση μίας «άλλης» κοινωνίας. Έτσι βασικές προϋποθέσεις για αυτή την έρευνα ήταν ο γεωγραφικός καθορισμός ενός πεδίου στο οποίο ο ανθρωπολόγος θα έπρεπε να ζήσει για κάποιο χρονικό διάστημα, μαζί με τη κοινωνία που μελετούσε. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του και αφού είχε αποκτήσει το κατάλληλο «σύνδεσμο» και είχε γίνει «δεκτός» από τη κοινωνία αυτή άρχιζε να μαζεύει πληροφορίες τις οποίες αργότερα θα χρησιμοποιούσε για να παρουσιάσει τα συμπεράσματα της έρευνας του.

Τι γίνετε όμως όταν η εθνογραφία καλείτε να βοηθήσει στη κατανόηση του Διαδικτύου ή και άλλων κοινωνικών φαινομένων σε ένα κόσμο που φαίνετε να έχει χάσει τα σύνορα που είχε με τη συνεχή αλληλεπίδραση των διαφόρων κοινωνιών?

Οι βασικές δυσκολίες είναι αρχικά ότι το πεδίο, βασικό στοιχείο της εθνογραφικής έρευνας, πάει να είναι ένας γεωγραφικά καθορισμένος χώρος. Βασικά χαρακτηριστικά του Διαδικτύου είναι η ατοπικότητα και η πολυτοπικότητα, το Διαδικτύο δεν έχει περιορισμούς-όρια και διέπετε από δυναμικότητα συνέχεια αναπτύσσετε. Η πρόκληση που εμφανίζει αυτή η αλλαγή είναι ο επαναπροσδιορισμός του πεδίου από το γεωγραφικά οροθετημένο χώρο-“geographical location” στο “political locations”.

Επίσης σε σχέση με το πεδίο-Διαδίκτυο η εθνογραφία θα πρέπει να αντιμετωπίσει το θέμα του on-line και off-line. Είναι δυνατό μία εθνογραφική προσέγγιση στο Διαδίκτυο να περιορίζετε μόνο στο on-line; Διάφορες εθνογραφικές μελέτες που έγιναν πάνω σ’ αυτό το θέμα υποστηρίζουν ακριβώς το αντίθετο συχνά ότι γίνετε εντός του Διαδικτύου έχει προεκτάσεις ακόμα όταν ο χρήστης είναι εκτός και μακριά από τον υπολογιστή του. Η παράβλεψη της παρατήρησης της off-line συμπεριφοράς οδηγεί στην εξαγωγή λανθασμένων συμπερασμάτων και συνήθως η έρευνα είναι ημιτελής.

Επίσης μία από τις βασικότερες δυσκολίες είναι και ο τρόπος που η εθνογραφία θα προσεγγίσει το Διαδίκτυο υπάρχουν τρεις κύριες απόψεις: το Διαδίκτυο μελετάτε ως «τεχνούργημα», ως μέσο επικοινωνίας και η τρίτη άποψη που αποδέχεται και τα δυο.

Πρόβλημα φαίνετε να δημιουργείτε επίσης στο τρόπο που ο παρατηρητής δημιουργεί σχέσεις με το παρατηρούμενο. Η απουσία άμεσης οπτικής επαφής δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στην παρατήρηση μία και ο παρατηρούμενος όπως και ο ερευνητής δύσκολα μπορούν να δημιουργήσουν μία σχέση εμπιστοσύνης.

Τέλος εκτός από τις αλλαγές στις μεθόδους που πρέπει να εφαρμοστούν σε μια εθνογραφία του Διαδίκτυο ο ερευνητής θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το ίδιο το Διαδίκτυο ως εργαλείο για της εξαγωγή συμπερασμάτων π.χ. ενα blog και να βρει νέους τρόπους για να παρουσιάσει τη δουλεία του.

Κάτι το οποίο όμως που χαρακτηρίζει την εθνογραφία γενικότερα είναι ότι πρακτικά ποτέ δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένη, και όσο περνάει ο χρόνος θα εμφανίζονται νέοι προβληματισμοί και μέσα από αυτή τη διαδικασία αποκτά και η ίδια μία δυναμική ακολουθώντας πάντα τις αλλαγές που προστάζουν οι καιροί.